Ai đang thao túng giá trị các tác phẩm nghệ thuật?

Ai đang thao túng giá trị các tác phẩm nghệ thuật?   Thị trường nghệ thuật là một hệ thống bao gồm các giao dịch, buôn bán và trao đổi các tác phẩm nghệ thuật giữa các bên liên quan như nghệ sĩ, nhà sưu tập, phòng trưng bày, đại lý nghệ thuật, nhà đấu giá và bảo tàng. Đây là nơi giá trị của các tác phẩm nghệ thuật được xác định không chỉ bởi chất lượng nghệ thuật mà còn bởi những yếu tố như sự khan hiếm, danh tiếng của nghệ sĩ, lịch sử sở hữu, và nhu cầu của thị trường.   Trên thực tế, thị trường nghệ thuật chỉ là một lĩnh vực nhỏ bé và vô cùng tập trung.  Mặc dù những tác phẩm nghệ thuật thường xuyên xuất hiện trên các phương tiện truyền thông đại chúng như phim ảnh, sách vở và tin tức, nhưng thực tế thị trường giao dịch nghệ thuật lại chỉ giới hạn trong một nhóm nhỏ các đại lý và nhà đấu giá phục vụ một nhóm khách hàng cực kỳ giàu có.  Tổng giá trị giao dịch nghệ thuật hàng năm ước tính khoảng 61,9 tỷ - 67,8 tỷ đô la. Thoạt nhìn, con số này có vẻ đáng kể, nhưng khi so sánh với các thị trường khác, nó lại trở nên khá nhỏ bé.   Để làm rõ sự tương phản này, chúng ta có thể so sánh doanh số 61,9 tỷ đô la của thị trường nghệ thuật với doanh thu của Walmart, một gã khổng lồ bán lẻ.  Đáng kinh ngạc là Walmart chỉ mất 41 ngày để đạt được doanh thu tương đương.  Thậm chí, thị trường cà chua toàn cầu, một mặt hàng thiết yếu hàng ngày, còn tạo ra doanh thu hàng năm lên tới 190 tỷ đô la, gấp ba lần quy mô của toàn bộ thị trường nghệ thuật.  Hơn nữa, một số công ty ít được biết đến hơn như AXA, Centene Corporation, Xor và McKesson Corporation, đều có doanh thu hàng năm vượt xa tổng giá trị của toàn bộ thị trường nghệ thuật.   Ngoài quy mô nhỏ bé, thị trường nghệ thuật còn đặc trưng bởi sự tập trung đáng kinh ngạc về mặt địa lý.  Trong mười năm qua, 82% giá trị giao dịch nghệ thuật toàn cầu tập trung ở chỉ ba quốc gia: Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Trung Quốc.  Điều này đồng nghĩa với việc phần lớn hoạt động giao dịch nghệ thuật trên thế giới diễn ra tại ba trung tâm chính: New York, London và Hồng Kông.   Sự tập trung này không chỉ giới hạn ở vị trí địa lý mà còn thể hiện rõ nét ở số lượng người mua.  Dữ liệu cho thấy gần một nửa (43%) số đại lý nghệ thuật chỉ có dưới 20 khách hàng riêng biệt trong năm 2020.  Số lượng người mua và người bán hạn chế này, tương tự như thị trường bất động sản cao cấp, góp phần giải thích mức giá cao ngất ngưởng của các tác phẩm nghệ thuật.   Hệ quả tất yếu của sự tập trung này là quyền lực trong ngành nghệ thuật nằm trong tay một số ít người.  Một nghiên cứu tiết lộ rằng 30% các triển lãm cá nhân tại các bảo tàng Mỹ, một thước đo quan trọng cho sự thành công của nghệ sĩ, đều đến từ các nghệ sĩ được đại diện bởi chỉ năm phòng trưng bày.  Sự tập trung quyền lực này càng trở nên rõ rệt hơn khi xem xét các bảo tàng danh tiếng. Ví dụ, tại Guggenheim, một trong những bảo tàng nghệ thuật hàng đầu thế giới, 11 trong số 12 triển lãm cá nhân được nghiên cứu đều trưng bày tác phẩm của các nghệ sĩ được đại diện bởi một trong năm phòng trưng bày nói trên.   Tóm lại, thị trường nghệ thuật không chỉ nhỏ bé mà còn cực kỳ tập trung.  Chỉ với hai đặc điểm này, bất kỳ nhà kinh tế nào cũng có thể dự đoán đây là một môi trường tiềm ẩn nhiều rủi ro về bóc lột và tham nhũng. Tuy nhiên, đó chỉ là lý thuyết. Để thực sự hiểu được các hành vi gian lận tiềm ẩn, cần phải đi sâu vào tìm hiểu cách thức hoạt động của việc mua bán tác phẩm nghệ thuật.